ความกังวล ความเศร้า ความรู้สึกผิด…อาศัยสติที่รู้ทันอารมณ์ที่มันเกิดขึ้น เพราะปกติอารมณ์เหล่านี้เกิดขึ้นได้จากการคิด คิดจากการกระทำในอดีต ที่เราทำสิ่งที่ไม่สมเหตุสมควรกับคนรัก
คนที่มีพระคุณหรือบุพการี คนที่ทำให้เรารู้สึกผิด หรือว่านึกถึงสิ่งที่เรารักแล้วก็สูญเสียไป จะเป็นเงินก็ดี คนรักก็ดี ก็ทำให้เกิดความเศร้า ความอาลัยหรือนึกถึงสิ่งที่ยังมาไม่ถึง
หรือว่าปรุงแต่งไปล่วงหน้าแล้วว่าเราอาจจะแย่ เช่น ลูกไปสอบขึ้น ม.1 หรือว่าเข้ามหาวิทยาลัย พอนึกว่าลูกอาจจะสอบไม่ได้ก็กังวล หรือนึกถึงหนี้สินที่ยังชำระไม่หมด แล้วถ้าเกิดชำระไม่หมดจริงๆ อาจจะถูกยึดบ้าน ยึดรถทีนี้ก็กังวลแล้ว
อารมณ์เหล่านี้มันเกิดเมื่อใจมันคิดนะ แล้วแต่ว่าจะคิดเรื่องอะไร ซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นเรื่องร้ายๆในอดีตหรือว่าปรุงแต่งว่าร้ายในอนาคต ถ้าไม่มีสติ มันก็จะคิดเรื่อยเปื่อย แล้วก็เกิดความเศร้าความอาลัยเสียใจ แล้วก็เกิดความวิตกกังวล
ตรงนี้แหละสติที่มาช่วยทำให้เราปล่อยวางได้ มันปล่อยวางความคิดก่อนก็คือ กลับมาอยู่กับปัจจุบัน พอวางความคิดได้ อารมณ์ที่มันเกิดจากความคิดนั้นก็ดับไป หรือจริงๆนะเพียงแค่รู้ทันอารมณ์ที่เกิดขึ้นเนี่ย มันก็ทำให้มันดับไปได้นะ กำลังโกรธอยู่กำลังเครียดอยู่ก็รู้ทัน มันวางเลยนะ
รู้ทันเนี่ยก็คือมีสติ เห็นว่ากำลังปล่อยให้อารมณ์นั้นครอบงำ
#เห็นทันก็ไม่เป็น
ถ้าพูดภาษาธรรมะหน่อยก็บอกว่า รู้ทันว่ากำลังเข้าไป “เป็น” พอรู้ว่าเผลอเข้าไปเป็นนะ มันออกมาเลย มันถอยออกมาเลย มาเห็นมันแทน มันไม่เข้าไปเป็นแล้ว มันออกมาเป็นผู้เห็น
ถ้าเปรียบง่ายๆ ก็เหมือนกับว่า แบกก้อนหินเอาไว้ แล้วก็บ่นว่าทำไมมันหนัก ทำไมมันเหนื่อยเหลือเกิน แต่พอมีสติรู้ว่า อ้อ นี่เราแบกก้อนหินนิ แบกทำไม พอรู้เท่านั้นมันปล่อยเลย พอปล่อยแล้วเกิดอะไรขึ้น สบาย ปัญหาคือว่าไปแบกมันเอาไว้
สิ่งที่แบกนั้นน่ะ อาจจะเป็นหนี้สิน อาจจะเป็นปัญหา อาจจะเป็นภาระแบกไว้ในใจโดยไม่รู้ตัว อยู่กับลูกก็ยังแบกเอาไว้ กินข้าวก็ยังแบก จะนอนแล้วก็ยังแบก พอรู้ปุ๊บนี่มันวางเลย ปัญหานี่มันมีไว้แก้นะ ไม่ได้มีไว้แบก ไม่ได้มีไว้กลุ้ม
#จะดีหรือร้ายขึ้นอยู่กับเรา
ปัญหาก็มีไว้แก้นะ ไม่ได้มีไว้กลุ้ม แต่ถ้าแทนที่จะแก้ปัญหากลับไปแบกมันเอาไว้ มันก็กลุ้มเท่านั้นแหละ ทุกข์ก็เช่นเดียวกันนะ ทุกข์นี่มีเอาไว้เพื่อเห็น ไม่ใช่เข้าไปเป็น เห็นทุกข์นี่ดีนะ แต่เป็นทุกข์นี่ไม่ดี ทุกข์เนี่ยมันจะดีหรือร้ายขึ้นอยู่กับเราไปเกี่ยวข้องกับมันอย่างไร
ถ้าเราเห็นมัน อันนี้ดี จะเกิดปัญญา อันนี้พระพุทธเจ้าได้สอนไว้เลยนะ ทุกข์เป็นสิ่งที่ต้องรู้ แต่ถ้าเราไปเกี่ยวข้องกับมันไม่ถูก ไปแบกมันเอาไว้หรือไปเป็นมันนะ แทนที่จะเห็นทุกข์เป็นทุกข์ซะเลย อันนี้แย่
ปัญหาก็เหมือนกันนะ ปัญหามีไว้แก้ ถ้าแทนที่จะแก้กลับไปแบกไว้กลายเป็นกลุ้มไปอันนี้ไม่ดีนะ อันนี้เราก็ต้องเกี่ยวข้องให้ถูกนะ แล้วสิ่งที่จะช่วยให้เราเกี่ยวกับสิ่งต่างๆได้ถูกต้อง ก็คือการมีสติ มีปัญญา
พระไพศาล วิสาโล
#หอจดหมายเหตุพุทธทาส #BIA
ถอดคำบรรยาย โดย คุณณัฏฐ์ธิดา เติมประทีป
ฟังได้ที่ https://pos.li/2dt6tf
