ฤดูฝนเป็นช่วงเวลาที่พบว่ามีการระบาดของโรคไข้เลือดออกในพื้นที่ต่างๆ ทั่วประเทศไทย ซึ่งกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข รายงานสถานการณ์ปัจจุบันของโรคไข้เลือดออกคาดว่า ในปี 2563 จะมีผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกประมาณ 140,000 ราย สำหรับกลุ่มเสี่ยงต่อการป่วยโรคไข้เลือดออก คือ กลุ่มเด็กวัยเรียน (อายุ 5-14 ปี) แต่กลุ่มเสี่ยงต่อการเสียชีวิตนั้น คือ วัยผู้ใหญ่ (อายุ 35 ปีขึ้นไป) โดยเฉพาะในผู้ใหญ่และผู้สูงอายุที่มีโรคประจำตัวเรื้อรัง
สำหรับโรคไข้เลือดออกมียุงลายเป็นพาหะนำโรค ซึ่งมีสาเหตุมาจากเชื้อไวรัสเดงกี่ (Dengue virus) อาการของโรคนี้มีความคล้ายคลึงกับโรคไข้หวัดในช่วงแรกถ้าไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้องโดยเฉพาะในระยะ ที่มีเลือดออก (ระยะช็อก) ก็อาจส่งผลทำให้เสียชีวิตได้ และวิธีที่ดีที่สุดในการควบคุมการระบาดของโรคไข้เลือดออก คือ การป้องกันไม่ให้ยุงกัด โดยควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย ทั้งภายในบ้าน ชุมชน รวมถึงสถานที่สำคัญต่างๆ
ถึงฤดูฝนไข้เลือดออกเป็นต้องระบาด เพราะความชุ่มฉ่ำเอื้อต่อการเติบโตของยุงลาย ซึ่งเป็นพาหะของโรค ยุงลายที่กัดเราแล้วทำให้เป็นโรคไข้เลือดออก คือ ยุงลายตัวเมียที่ออกหากินตอนกลางวัน นอกจากต้องระมัดระวังปิดฝาภาชนะใส่น้ำให้มิดชิด ใช้ทรายอะเบทใส่ในภาชนะขังน้ำ เพื่อทำลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายแล้ว ยังสามารถป้องกันยุงได้อย่างมั่นใจด้วยสมุนไพรไทยที่ปลอดภัยสำหรับคน แต่รับรองว่าเกินทนสำหรับยุง
ตะไคร้หอม ตะไคร้หอมจะแตกต่างจากตะไคร้บ้านตรงที่กาบใบมีสีขาวอมแดง หรืออมม่วง ต้นและกาบใบจะบาง แต่เหนียวและหยาบกว่าตะไคร้บ้าน ขณะที่ตะไคร้บ้านรสชาติจะดีกว่าตะไคร้หอม จึงนิยมนำตะไคร้บ้านมาปรุงอาหารมากกว่าตะไคร้หอม ส่วนตะไคร้หอมจะให้กลิ่นที่แรงกว่า น้ำมันที่สำกัดจากตะไคร้หอม (citronella oil) สามารถออกฤทธิ์ไล่ยุงได้ทั้งยุงลาย ยุงรำคาญ และยุงก้นปล่อง โดยให้ผลได้ 1-4 ชั่วโมง บางผลิตภัณฑ์ทำออกมาในรูปครีมหรือโลชั่นก็สามารถใช้ไล่ยุงได้เช่นกัน
ตะไคร้ น้ำมันตะไคร้ (lemongrass oil) แม้กลิ่นจะเบากว่าตะไคร้หอม แต่ออกฤทธิ์ไล่ยุงได้เช่นเดียวกัน ซึ่งน้ำมันตะไคร้ที่ความเข้มข้น ร้อยละ 20 และร้อยละ 25 สามารถป้องกันยุงลายได้ 100% ในชั่วโมงแรก และลดลงเหลือประมาณ 95% ภายใน 3 ชั่วโมง
มะกรูด กลิ่นของมะกรูด นอกจากช่วยดับกลิ่นไม่พึงประสงค์แล้ว ยังช่วยป้องกันยุงไม่ให้เข้ามาในบ้าน โดยน้ำมันหอมระเหยจากมะกรูด สามารถออกฤทธิ์ป้องกันยุงได้นานถึง 95 นาที ส่วนยาทากันยุงที่มีน้ำมันมะกรูดเป็นส่วนผสมที่ความเข้มข้น ร้อยละ 25 และร้อยละ 50 สามารถไล่ยุงได้นาน 30-60 นาที
สะเดา นอกจากจะนำใบสะเดามาบดหมักกับน้ำ เพื่อใช้ฉีดพ่นไล่แมลงและศัตรูพืชแล้ว น้ำมันหอมระเหยที่สกัดจากสะเดายังช่วยออกฤทธิ์ป้องกันยุงได้ดี และเป็นมิตรต่อสุขภาพด้วย
เปลือกส้ม นำมันหอมระเหยที่มีอยู่ในเปลือกส้ม มีสรรพคุณช่วยไล่ยุง เพียงนำเปลือกส้มไปผึ่งให้แห้ง แล้วนำมาเผาไฟ กลิ่นที่ได้จากน้ำมันในเปลือกส้มจะช่วยไล่ยุงไม่ให้มากวนใจ ปลอดภัยทั้งกับคนและสัตว์เลี้ยงในบ้าน
โหระพา กลิ่นของใบโหระพานอกจากเพิ่มกลิ่นอาหารให้น่ารับประทาน ยังมีสรรพคุณช่วยไล่ยุงอีกด้วย นอกจากนี้น้ำมันหอมระเหยของโหระพายังออกฤทธิ์ฆ่าลูกน้ำยุงลายได้ผลดี แถมปลูกก็ง่ายปลูกติดบ้านไว้ใช้ ทั้งประกอบอาหารและไล่ยุง
เนื้อหาต้นฉบับ : การแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก, ร้านตำรับไทย สมุนไพรไทย
