เชื่อกันมาว่า พระอุปคุต (พระบัวเข็ม) มีอิทธิฤทธิ์ปราบท้าววสวัตตี มีเรื่องเล่ามาว่าประมาณปลายพุทธศตวรรษที่ ๒ หลังพุทธปรินิพพาน ณ นครปาตลีบุตราชธานี (ปัจจุบันคือเมืองปัตนะ ภาคใต้ของประเทศอินเดีย)
พระเจ้าอโศกมหาราช ผู้ครองราชสมบัติในขณะนั้น ทรงเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง ได้ฉลองสมโภชพระสถูปเจดีย์ทั้งหมดที่พระองค์สร้างอย่างยิ่งใหญ่ ตลอด ๗ ปี ๗ เดือน ๗ วัน แต่ถูกท้าววสวัตตี พญามารมาผจญ ท่านจึงนิมนต์พระอุปคุตไปปราบพญามารพระยาวัสวดีมารจนยอมแพ้ จากนั้นพระอุปคุตก็มีชื่อเสียงในทางปราบมาร
พระอุปคุต ได้ทรมานพระยาวัสวดีมาร ซึ่งจะมาก่อกวนงานพระราชพิธีฉลองพระสถูปเจดีย์ของพระเจ้าอโศกมหาราช ได้เนรมิตสุนัขเน่ามีกลิ่นเหม็นไปผูกติดไว้ที่คอของพญามารพร้อมกับอธิษฐานว่า “ไม่ว่าจะเป็นใคร เป็นเทพยดาหรือพรหมก็ตามที ขออย่าสามารถปลดเปลื้องหรือแก้ออกได้” ซึ่งจากตำนานก็จะมีแต่พระอุปคุตเถระเท่านั้นที่จะเป็นผู้แก้ไขได้
ดังนั้น ท้ายที่สุด พญามารหมดฤทธิ์ มีจิตอ่อนน้อมในพระพุทธศาสนา พระอุปคุตเถระพิจารณาเห็นความเป็นไปในทางตั้งใจดีของพญามารแล้ว จึงช่วยแก้ไขให้ ฯลฯ
เรื่องราวประวัติของพระอุปคุตเถระผู้มีมหิทธิเดชานุภาพรูปนี้ ตามตำนานไม่ได้กล่าวว่าท่านดับขันธปรินิพพานหรือยัง ท่านอาจจะมีชีวิตอยู่ถึงกัปหนึ่งก็ได้ ด้วยอานุภาพแห่งอิทธิบาทภาวนาของท่าน ตามหลักฐานที่พระพุทธเจ้าเคยตรัสกับพระอานนทเถระไว้ว่า “ผู้ใดเจริญอิทธิบาท ๔ ให้มาก กระทำให้เป็นญาณ กระทำให้เป็นที่ตั้งไว้เนือง ๆ สะสมรอบแล้วและปรารถนาดีแล้ว ผู้นั้นประสงค์จะอยู่ตลอดกัป หรือเกินกว่ากัปก็ได้”
คาถาบูชาพระอุปคุต
(ท่องนะโม ๓ จบ)
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ
อุปะคุตโต จะ มะหาเถโร สัมพุทเธ นะ วิยากะโต มารัญจะ มาระพะลัญจะโส อิทานิมะหาเถโร นะมัสสิตตะวา ปะติฏฐิโต อะหัง วันทามิ อิทาเนวะ อุปะคุตตัง จะมะหาเถรัง ยัง ยัง อุปะทะวัง ชาตัง วิธัง เสติ อะเสสะโต มะหาลาภัง ภะวันตุเม ฯ
[ คาถาบทนี้ ใช้สวดบูชาพระอุปคุตทุกวัน จะทำให้บังเกิดโชคลาภ ทรัพย์สินเงินทอง และป้องกันภัยอันตรายทั้งปวงแก่ผู้บูชา ]
คาถาขอลาภพระอุปคุต
(ท่องนะโม ๓ จบ) นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ
มะหาอุปะคุตโต จะ มะหาลาโภ พุทโธลาภัง สัพเพชะนา พะหูชะนา ราชาปุริโส อิถีโยมานัง นะโม โจรา เมตตาจิตตัง เอหิจิตติจิตตัง ปิยังมะมะ สะเทวะกัง สะพรหมมะกัง มะนุสสานัง สัพพะลาภัง ภะวันตุ เม ฯ
เอหิจิตติตัง พันธะนัง อุปะคุตโต จะ มหาเถโร พุทธะสาวะกะอานุภาเวนะ มาระวิชะยะ นิระภะยะ เตชะปุณณะตา จะ เทวะตานัมปิ มะนุสสานัมปิ เอหิจิตตัง ปิยัง มะมะ อิมัง กายะพันธะนัง อะทิถามิ ปะอัยยิสสุตัง อุปัจสะอิ ฯ
คาถาพระอุปคุตผูกมาร
มหาอุปะคุตโต มหาอุปะคุตตัง กายะพันทะนัง อะมะยิสะ พุทธังทะเถโร ธัมมังทะเถโร สังฆังทะเถโร ปะอัยยะสุตัง อุปัจสะอิ อิมังกายะพันทะนัง อะทิถามิ ฯ
